Vertrouwen is de laatste reservemunt
Een gelijkaardige fout werd honderd jaar geleden gemaakt. Op een andere manier maar niet minder relevant. Tijdens de vredesonderhandelingen in Versailles namen emoties het snel over van rationaliteit. De econoom John Maynard Keynes maakte deel uit van de Britse delegatie. Met zijn scherpzinnige blik zag hij dat trots en vernedering de economische logica verdrongen. Het resultaat was geen duurzame vrede maar een regeling die Duitsland economisch wurmde en de kiemen legde voor een nieuw conflict. Hoewel hij dit alles netjes neerpende in een overzichtelijk traktaat (The Economic Consequences of the Peace) werden zijn waarschuwingen straal genegeerd. Vrede op basis van vernedering zal onvermijdelijk eindigen tot nieuwe chaos, zo voorspelde hij akelig accuraat.
Honderd jaar later dreigt het Westen die les te vergeten in de omgang met Russische tegoeden. De gemeenschappelijke noemer is dat de roep om de tegoeden te gebruiken voor de heropbouw van Oekraïne, moreel rechtvaardig klinkt. Laat de agressor betalen voor de schade die hij aanricht. Toch zou John Maynard Keynes ons vandaag opnieuw waarschuwen voor de gevaren van morele wraakpolitiek en een andere reflex aanraden. Beleid dat gestoeld is op ressentiment brengt geen herstel, maar ondermijnt het vertrouwen waarop elke economie rust.
Landen, fondsen en centrale banken houden hun reserves in dollars of euro’s omdat ze geloven dat de rechtsorde boven machtspolitiek staat.
Vertrouwen als fundament
De 300 miljard euro aan geblokkeerde Russische deviezen, waarvan 185 miljard bij Euroclear, zijn geen speelgoed. Wie die tegoeden niet enkel bevriest maar ook definitief confisqueert, raakt aan het fundament van de internationale financiële orde: het geloof dat eigendom en reserves in westerse valuta onaantastbaar zijn, zelfs in tijden van politieke spanning. Dat vertrouwen is de onzichtbare lijm van het systeem. Landen, fondsen en centrale banken houden hun reserves in dollars of euro’s omdat ze geloven dat de rechtsorde boven machtspolitiek staat. Zelfs in geval van conflict of oorlog.
Als dat geloof breekt, volgt er meer dan een juridisch precedent. Het zou het signaal zijn dat financiële veiligheid afhankelijk is van politieke sympathie — een gevaarlijk glijvlak in een wereld waar kapitaal zich razendsnel verplaatst. De gevolgen liggen voor de hand: andere staten zouden hun reserves verplaatsen, de-dollarisering zou versnellen, en het Westen verliest het vertrouwen dat het zelf decennialang heeft opgebouwd. Zo kan een moreel begrijpelijke maatregel uitmonden in een structurele verzwakking van het systeem dat men zegt te verdedigen.
Keynes begreep dat vertrouwen de ultieme reservemunt is. Fysiek kapitaal kan men herbouwen, vertrouwen niet. Althans, het komt te voet en gaat te paard. Zodra staten of markten niet meer geloven in de voorspelbaarheid van regels, droogt krediet op en verdwijnt de bereidheid om te investeren in de toekomst. Dat is de echte economische schade — subtieler, maar veel dieper dan de vernietiging van gebouwen of goederen.
Gebruik de rente-inkomsten op de bevroren tegoeden voor Oekraïne, maar blijf af van het kapitaal zelf.
Evenwichtsoefening
Het Westen staat dus voor een delicate evenwichtsoefening: hoe rechtvaardigheid afdwingen zonder het vertrouwen te ondermijnen dat onze munt, onze markten en onze instituties draagt? Een pragmatische middenweg is mogelijk: gebruik de rente-inkomsten op de bevroren tegoeden voor Oekraïne, maar blijf af van het kapitaal zelf. Zo behoudt men de symbolische kracht van de sancties zonder het principe van rechtszekerheid te breken.
Morele zuiverheid mag geen excuus worden voor strategische blindheid. Wie vandaag rechtvaardigheid afdwingt door de fundamenten van vertrouwen te ondergraven, riskeert morgen een wereld waarin dat vertrouwen niet meer bestaat. En dan is er geen rechtsorde meer over om te verdedigen. Het is een subtiele les. Een fout die we honderd jaar geleden hebben gemaakt en nu opnieuw dreigen te herhalen. Op een andere manier maar niet minder gevaarlijk. De geschiedenis herhaalt zich niet exact, maar rijmt. Zo zou Mark Twain al geweten hebben.