Jochanan Eynikel over ‘Morele Intuïtie’

De verkoop van Tesla’s kelderde in februari. Zijn de auto’s van Tesla voorbijgestreefd? Of is er een link met de uitgesproken ideologische en politieke keuzes van CEO Elon Musk? Nogal wat waarnemers denken dat de sterke steun van Elon Musk voor Donald Trump zeker een rol speelt. 

Etion: Bedrijven nemen dus best geen standpunten in als ze geen commercieel risico willen lopen? 

Jochanan Eynikel: ”Zo eenvoudig is het niet. Zelfs neutraal blijven is soms een positie. Ten eerste leert consumentenonderzoek dat een groot deel van de bevolking van bedrijven verwacht dat ze zich uitspreken en engageren in maatschappelijk-ethische kwesties. Dat niet doen, kan ook als een morele positie gezien worden. Dat ondervond Adidas toen het zich lang in stilzwijgen hulde na antisemitische uitspraken van de rapper (Kan)Ye West, die commercieel met het merk samenwerkte. ‘Uw stilzwijgen is een gevaar voor de Joden’, aldus de Joodse gemeenschap. Adidas kroop door het stof en stamelde na het aanhoudende protest iets over een inbreuk op de bedrijfswaarden. De stopzetting van de samenwerking met West kwam veel te laat om indruk te maken.” 

Etion: Niet alleen consumenten oefenen druk uit. Je geeft het voorbeeld van Disney waarin medewerkers een standpunt eisten van hun bedrijf tegen de zogenaamde ‘Don’t Say Gay’-wetgeving in Florida. 

“Disney, de grootste werkgever van Florida, legt in zijn producten en animatieverhalen al langer de nadruk op het belang van diversiteit en ‘jezelf kunnen zijn’. Een groep medewerkers van Disney verzocht de bedrijfsleiding daarom om zich uit te spreken tegen wetgeving die scholen verbiedt om genderoriëntatie ter sprake te brengen in hun lessen. In eerste instantie hield toenmalig CEO Bob Chapek zich op de vlakte onder het mom van neutraliteit. Maar werknemers zagen die passieve houding ook als een morele stellingname. Het protest zwol aan, waarna Disney zich in 2022 alsnog uitsprak tegen de wet en zelfs zou ijveren voor het intrekken van de wet. In eigen land waren er de protesten van studenten tegen de rector van de KU Leuven, omdat die bleef samenwerken met Israëlische universiteiten...” 

Organisaties kunnen de morele dimensie van beslissingen niet langer negeren.

Etion: In je boek schets je verschillende omgevingsfactoren die ervoor zorgen dat steeds meer stakeholders zich laten horen. 

“Organisaties moeten rekening houden met veel meer stakeholders en de keuzes die bedrijven maken, zijn zichtbaarder. Uit studies blijkt dat ondertussen een meerderheid van werknemers kiest voor bedrijven waarmee ze een match voelen op het vlak van waarden. Maar ook consumenten en investeerders doen dat, die laatsten ook onder druk van regelgeving en vanuit een risicoanalyse. Crisissen, zeker de financiële crisis, zorgden voor veel wantrouwen tegenover bedrijven en om dat te herstellen, kregen ethiek en waarden meer aandacht. Sedert begin deze eeuw zag je veel meer aandacht voor een zingevingseconomie. Ook de stijgende maatschappelijke complexiteit speelt. Denk maar aan de toenemende diversiteit en dus ook meer waardendiversiteit. Ook interessant vind ik een fenomeen dat de Australische moraalfilosoof Peter Singer signaleert, met name de verbredende morele horizon bij steeds meer mensen. Historisch kan je veronderstellen dat mensen bezig waren met zichzelf, hun familie en hun clan. Naarmate de wereld kleiner werd, namen mensen een steeds breder moreel perspectief. Vandaag komen ook al dieren en de natuur onder die morele aandacht, met daarbij horend toekomstige generaties… Waardoor organisaties steeds meer keuzes moeten maken die verder gaan dan hun strikt wettelijke vereisten. Organisaties kunnen de morele dimensie van beslissingen niet langer negeren.” 

Lees het volledige interview in het maartnummer van Ondernemen.

Eynikel, Jochanan (2025), Morele Intuïtie. Bedrijfsethiek met hoofd én hart, Leuven: LannooCampus, EAN: 9789020919615.