De opkomst van digitaal welzijn
Opinie van Jochanan Eynikel (13 juni 2018)
De technologietrend van 2018? Voor één keer geen nieuwe smartphone, revolutionaire software-update of hippe app. Het centrale product op de technologiefestivals van de voorbije weken zoals Google I/O, Facebook F8 en Apple’s WWDC was… ons welzijn.
Dat is geen toeval. De donkere kanten van digitale technologie komen steeds meer aan het licht. Zoals smartphoneverslaving, haatberichten op sociale media of fake news. Al was hét keerpunt wellicht het Cambridge Analytica schandaal waarbij persoonlijke data van Facebookgebruikers op een slinkse manier voor politieke doeleinden gebruikt werden. Dat Zuckerberg het voor het oog van de wereld mocht komen uitleggen in de Amerikaanse senaat en het Europese Parlement, is ook Silicon Valley niet ontgaan. Facebook zegt sorry, Apple belooft privacy en Google lanceert een actieplan voor digitaal welzijn.
Digital wellbeing moet de gebruiker beschermen tegen de negatieve gevolgen van technologie. Zo voorzien Apple en Google in hun nieuwste software een dashboard waarmee je een overzicht krijgt van je smartphonegebruik. Je kan ook voor jezelf of je kinderen een tijdslimiet instellen zodat het gebruik van bepaalde apps beperkt wordt in de tijd. Dit moet smartphoneverslaving tegen gaan.
Een ander facet van het digitaal welzijn is aandacht. Netflix CEO Reed Hastings beweerde eens dat zijn enige concurrent onze slaap is. Sommige bedrijven zoals Dopamine Labs – intussen van naam veranderd naar Boundless AI – specialiseren zich zelfs in het verslavender maken van applicaties door steeds weer om je aandacht te vragen via allerhande meldingen en updates. Het opvolgen van die meldingen maakt dopamine vrij in je hersenen, vergelijkbaar met het afvinken van een checklist. Alleen zijn die checklists eindeloos geworden zoals de eindeloze newsfeeds van sociale netwerken. Onze aandacht wordt schaars en gaat steeds meer naar een scherm.
"Ook vanuit Silicon Valley komt er steeds meer kritiek op de manier waarop digitale technologie constant om onze aandacht smeekt."
Ook vanuit Silicon Valley komt er steeds meer kritiek op de manier waarop digitale technologie constant om onze aandacht smeekt. Voormalig Google-programmeur James Williams trekt vandaag als een spijtoptant de wereld rond om te waarschuwen voor de gevolgen van de aandachtseconomie. De digitale reuzen komen daar nu deels aan tegemoet met, jawel, digitale hulpmiddelen. Zoals door het eenvoudiger te maken om tijdelijk geen meldingen meer te ontvangen. Bijvoorbeeld door je smartphone omgedraaid weg te leggen (Android) of wanneer je met de wagen rijdt (Apple). Omgaan met de negatieve kanten van technologie kan dus ook met behulp van technologie.
Voor een deel zou je de digitale koerswijziging gerommel in de marge kunnen noemen. Niet lang na het dataschandaal kwam Facebook opnieuw in opspraak nadat ze in het zog van de GDPR-wetgeving hun gebruikers probeerden te overtuigen om gezichtsherkenning toe te laten. Er is dus nog een lange weg te gaan.
Toch valt niet te ontkennen dat digitale ethiek opgang maakt in het discours en de strategie van Big Tech. Apple en Microsoft spreken vandaag over privacy als een kernwaarde en een mensenrecht. Google CEO Sundar Pichai publiceerde recent een blog over de principes achter de artificiële intelligentie (AI) die het bedrijf ontwikkelt. Zo moet AI steeds maatschappelijk voordeel opleveren en verantwoording afleggen aan mensen. Of Google zijn principes trouw zal blijven, valt af te wachten.
Maar dat het taalgebruik van Big Tech verandert en dat ze hun waarden expliciteren, is een goed teken. Want ‘Words create worlds’. Beloftes over waarden verhogen de prijs en schade wanneer je ze niet toepast. Of zoals ik in een eerder stuk schreef: als bedrijf je nek uitsteken is nooit vrijblijvend.