Wat het coronavirus ons leert over onze economie
Opinie van Hans Diels
De lancering van de nieuwe iPhone moet misschien worden uitgesteld. De schuldige: het coronavirus. Een groot deel van de productie van Apple’s smartphones gebeurt immers door Foxconn in China en de meeste van de fabrieken liggen daar momenteel stil door maatregelen van de Chinese overheid om de verdere verspreiding van het virus te voorkomen. Ondertussen kelderen de gasprijzen omdat Chinese bedrijven tot 70% van hun gastoeleveringen dreigen te annuleren.
Apple is niet het enige technologiebedrijf dat zo afhankelijk is van productieketens in China en de gassector niet de enige industrie die zo afhankelijk is van de Chinese markt. En hoewel het coronavirus toch eerder een uitzonderlijk gegeven is, moeten we hieruit wel lessen trekken over hoe hard we afhankelijk zijn geworden van wat er in China en de rest van de wereld gebeurt.
"Wanneer bedrijven lessen trekken uit de gevolgen van het coronavirus, houden ze er best rekening mee dat de volgende schok voor de internationale economie misschien niet ontstaat door gebrekkige hygiëne op een wilde dierenmarkt ergens in Wuhan, maar door een bewuste beslissing in de regeringsgebouwen in Beijing of Washington of Mar-a-Lago."
De wereldeconomie wordt meer dan ooit gekenmerkt door economische interdependentie. Toeleveringsketens strekken zich uit over gans de wereld en onze bedrijven verkopen hun producten en diensten wereldwijd. Geld- en mensenstromen overspannen de hele wereld. Hierdoor worden bedrijven zeer gevoelig voor wat er in de rest van de wereld gebeurt.
Maar dat is niet altijd een ongeluk zoals in het geval van het coronavirus. Steeds vaker gebruiken landen hun centrale rol in economische en technologische netwerken om andere landen politiek onder druk te zetten.
Traditioneel kennen we de sancties die het Westen oplegt aan landen zoals Noord-Korea, Iran en andere ‘schurkenstaten.’ Reeds verschillende jaren gebruiken ook andere landen de toegang tot hun markt om andere landen tot inzicht te dwingen. Zo zijn de Russische tegensancties op de Vlaamse voedingssector nog steeds actief en blijft Qatar onder embargo van zijn buurlanden.
Ook China gebruikt steeds vaker zijn gigantische markt om bedrijven of landen op de knieën te dwingen. Een paar maanden geleden kroop de Amerikaanse basketballiga nog door het stof om zich te verontschuldigen nadat een van haar leden zijn steun voor de betogers in Hongkong had geuit.
Wetenschappers deden zelfs onderzoek naar het ‘Dalai Lama effect’: landen waarvan de regering de Dalai Lama ontving, zagen de jaren nadien hun export naar China en Chinese investeringen sterk dalen. Noorwegen verkocht geen gram zalm meer aan China nadat het een Chinese dissident de Nobelprijs had toegekend.
En ook de Amerikanen gaan steeds innovatiever om met hun centrale rol in het internationale financiële systeem en gebruiken de macht van de dollar om andere landen en bedrijven te verplichten hun sancties op te volgen. Hoewel de EU na het nucleair akkoord met Iran haar sancties opschortte, durfden de Europese banken toch geen handel te financieren uit angst om afgesloten te worden van het dollarsysteem.
De Snowden-affaire liet ook zien hoe de VS haar centrale positie in internationale datastromen gebruikt om massaal internationale communicatie te onderscheppen. En de sancties op de Chinese techgiganten ZTE en Huawei tonen aan hoe de VS haar centrale rol in de technologische toeleveringsketens wil gebruiken voor politieke doeleinden.
Al deze voorbeelden geven aan hoe de internationale economische interdependentie steeds vaker als geopolitiek wapen wordt ingezet door die landen die in één of meerdere van deze netwerken een centrale positie innemen.
Wanneer bedrijven lessen trekken uit de gevolgen van het coronavirus, houden ze er best rekening mee dat de volgende schok voor de internationale economie misschien niet ontstaat door gebrekkige hygiëne op een wilde dierenmarkt ergens in Wuhan, maar door een bewuste beslissing in de regeringsgebouwen in Beijing of Washington of Mar-a-Lago.