Oezbekistan, het meest onderschatte land van de wereld

De Etion-belevingsreis doorheen Oezbekistan overtrof onze stoutste verwachtingen. Het label ‘meest onderschatte land ter wereld’ is hier niet misplaatst. Dat is in grote mate te danken aan het ongelooflijk rijke culturele en historische erfgoed. De snelle economische expansie van het voorbije decennium doet de rest.

Wie vandaag door Oezbekistan reist, botst voortdurend op de echo’s van zijn handelsverleden. Steden als Khiva, Bukhara en Samarkand waren eeuwenlang knooppunten op de Zijderoute, waarlangs goederen, ideeën en kapitaal stroomden. Na decennia van stilstand probeert het land opnieuw een spilfunctie op te nemen in het Euraziatische handelsnetwerk. En ditmaal is de motor geen karavaan, maar infrastructuur, geopolitiek en een moderniserende economie.

Van gesloten economie naar regionale draaischijf

Sinds president Mirziyoyev in 2016 het stuur overnam, maakt Oezbekistan een scherpe bocht weg van economische isolatie. Handelstarieven werden verlaagd, de munt werd geliberaliseerd en internationale bedrijven kregen voor het eerst echte toegang tot de markt. Het resultaat is duidelijk: een groei van ruim 6% per jaar, gedragen door binnenlandse vraag én een toenemende integratie in regionale handelsstromen.

Oezbekistan wil zich positioneren als logistiek en industrieel knooppunt in Centraal-Azië.

De heropenstelling van het land is geen detail. Ze bepaalt hoe Oezbekistan zich wil positioneren: niet als perifeer landbouwland, maar als logistiek en industrieel knooppunt in Centraal-Azië. De fysieke infrastructuur volgt die ambitie: nieuwe autostrades door de woestijn, de hogesnelheidslijn tussen Bukhara, Samarkand en Tashkent, en logistieke hubs die inspelen op nieuwe transportroutes richting China, Turkije en Europa. De heropleving van de Zijderoute is dus allerminst romantiek; het is een doelbewuste strategie om Oezbekistan economisch te heroriënteren.

Infrastructuur als economische hefboom

De snelwegen en spoorlijnen die de eeuwenoude karavaanroutes volgen, maken meer mogelijk dan alleen toerisme. Ze trekken investeerders aan die Oezbekistan zien als transitland met groeiend industrieel potentieel. Westerse bedrijven zoals Siemens, Coca-Cola en Nestlé hebben er productiesites uitgebouwd. Het Spaanse bedrijf Talgo leverde de hogesnelheidstreinen. BYD, de Chinese elektronicareus, zet overal in het land laadstations en marketingcampagnes neer.

De meest symbolische tussenkomst blijft echter de geplande spoorlijn China–Kirgizië–Oezbekistan, een rechtstreekse vertaling van de moderne ‘Belt and Road’-ambities. Deze verbinding moet de transporttijd tussen China en Europa drastisch verlagen, met Oezbekistan als sleutelspeler. Dat het land ondanks zijn dubbel ingesloten geografie toch inzet op transport, toont hoe sterk het rekent op deze positie.

Sectorale hertekening: van grondstoffen naar waardecreatie

Historisch draaide de economie vrijwel uitsluitend op goud, gas en katoen. Die drie sectoren blijven belangrijk – goud maakt nog steeds een derde van de export uit – maar hun rol verandert. Oezbekistan probeert zich op te werken van leverancier van grondstoffen en ruwe materialen naar producent van afgewerkte goederen. De groei van de textielsector is daarvan een schoolvoorbeeld: katoen wordt steeds minder als grondstof uitgevoerd en steeds meer lokaal verwerkt.

In de industrie zien we hetzelfde patroon. General Motors assembleert wagens in Asaka en bouwt er een lokale toeleveringsketen rond. Samsung, Hyundai en LG versterken de elektronicaproductie. Tijdens een bezoek bij Tashkent Metallurgical Plant (TMZ) viel het ons op dat lokale spelers inspelen op de grote behoefte aan hoogwaardige staalproducten voor de lokale markt. Bij het bedrijf Sam Ferre werd dan weer duidelijk hoe binnenlandse spelers hun volledige waardeketen integreren om geopolitieke afhankelijkheid te vermijden. Zo ontstaan er overal regionale industrieclusters.

De economische logica van de nieuwe Zijderoute

De heropleving van de Zijderoute is meer dan infrastructuur; het is een spel van economische belangen om China, Turkije en Europa met elkaar te verbinden. Hierdoor ontstaat een kapitaalstroom van concurrerende spelers die het land in sneltempo moderniseert. De autostrade tussen Khiva en Bukhara is van Duitse engineering; de hogesnelheidslijn van Spaanse makelij; Europese instellingen financieren governance-hervormingen; Chinese banken investeren in industriële zones. Oezbekistan heeft geleerd uit de fouten van andere ‘Belt and Road’-landen en probeert financiële afhankelijkheid te vermijden door projecten te spreiden over meerdere partners.

Financiële stabiliteit als randvoorwaarde

De economische groei zou weinig waard zijn zonder macro-economische stabiliteit. En daar heeft Oezbekistan verrassend sterke kaarten:

• De centrale bank houdt de beleidsrente hoog (14%) om inflatie te temmen.
• De internationale reserves klimmen boven de 40 miljard dollar – uitzonderlijk voor een opkomende economie.
• De externe schuld blijft relatief beheersbaar: rond 30% van het bbp voor de publieke sector.
• Het begrotingstekort is afgebouwd naar een niveau vergelijkbaar met Europese normen (ca. 3% bbp).

Veel van die financiële kracht komt van de hoge goudprijzen, maar ook van de geldsommen die migranten vanuit Rusland en Kazachstan naar hun thuisland terugsturen. De bedragen lopen op tot ruim 10% van het bbp. Die geldstroom functioneert als een informele economische buffer én als consumptiemotor.

Arbeid, migratie en skills: de zachte onderkant van de groei

Met 36 miljoen inwoners en jaarlijks een half miljoen nieuwe werkzoekenden moet de economie blijven versnellen om de demografie bij te benen. Onder-tewerkstelling in de landbouw is nog steeds hoog, en migratie blijft voor veel gezinnen essentieel.

Daarom investeert de overheid zwaar in onderwijs en technische vaardigheden. Internationale universiteiten in Tashkent, Duits-Oezbeekse beroepsopleidingen en Koreaanse IT-programma’s moeten een generatie voorbereiden op industrie, energie en logistiek – de sectoren die de nieuwe Zijderoute doen draaien.

Met groeiende reserves, internationale interesse en een strategische ligging is het potentieel enorm.

Conclusie

De komende jaren zullen bepalen of Oezbekistan een actieve architect wordt van deze nieuwe Euraziatische corridor of slechts een doorgangsland dat andermans goederen doorlaat. De huidige hervormingen, infrastructuur en investeringen wijzen op het eerste scenario, maar de uitvoering blijft cruciaal: privatisering van staatsbedrijven, het temmen van corruptie en het versterken van de rechtsstaat zijn voorwaarden om buitenlandse investeerders niet af te schrikken.

De heropleving van de Zijderoute is geen nostalgisch project, maar een toekomstgericht economisch instrument. Oezbekistan beseft dat zijn toekomst afhangt van hoe goed ze die nieuwe handelsstromen zullen kunnen kanaliseren. Met groeiende reserves, internationale interesse en een strategische ligging is het potentieel enorm. Mits de juiste keuzes wordt Oezbekistan straks het Singapore van Centraal-Azië.