Komt er nog een fiscale hervorming?

Hoewel het Belgische fiscale systeem van alle kanten kritiek krijgt omwille van de hoge tarieven en de complexiteit, slagen opeenvolgende regeringen er niet in om een betekenisvolle aanpassing te realiseren. Minister Van Peteghem startte de legislatuur nog vol goede moed, maar de vraag is of er nog iets in huis zal komen van de beloofde hervorming. Ondernemen sprak met VUB-professor Michel Maus en ETION-hoofdeconoom Geert Janssens.

De regering heeft een voorstel voor een belastinghervorming bekendgemaakt. Dat kreeg echter al gauw kritiek uit eigen rangen. Met name voorzitter Louis Bouchez van de liberale partij MR kwam meteen fel uit de hoek tegen de tekst van minister Vincent Van Peteghem; zo snel dat het haast onmogelijk was dat hij de tekst ook gelezen had.

België heeft ruimte voor belasting op consumptie en andere bronnen in plaats van op arbeid.

Gemiste kans

“Maakt het voorstel om een brede hervorming van de fiscaliteit te realiseren nu nog wel een kans?”, vraagt Geert Janssens, hoofdeconoom van ETION aan Michel Maus, advocaat en professor aan de Vrije Universiteit Brussel. “De start van het maatschappelijke debat is alvast een gemiste kans. We komen net uit een crisis na covid en dat zijn gewoonlijk de ideale momenten om een grote hervorming door te voeren. Dat was bijvoorbeeld ook zo na de Eerste Wereldoorlog, toen de progressieve belasting is begonnen.”

Michel Maus: "We hebben inderdaad nood aan een nieuwe start, maar ik vind dat de voorbereiding op dit debat niet goed is verlopen. Er is een basistekst van Mark Delanote en die vind ik oké, maar hij is wel niet breed gedragen. Zelfs binnen de Hoge Raad van Financiën, waar die nota is voorbereid, bestond al onenigheid en kon men niet tot een consensus komen. Ook op dat niveau speelt de politieke verdeeldheid al."

"En daarna hielp het ook niet, toen de minister zelf al een voorafje nam met een individuele maatregel op het vlak van auteursrechten. Dat werkt niet. Je kan een brede hervorming alleen doorvoeren als je het hele pakket tegelijk goedkeurt, zodat alle groepen iets krijgen en iets verliezen. Nu roep je meteen weerstand op bij één doelgroep die zich bedreigd voelt. Ik vind dat de minister gelijk heeft wanneer hij de excessen van de auteursrechten aanpakt. Maar de informatici hebben ook gelijk als zij zich nu geviseerd voelen, omdat zij als enige groep een voordeel moeten inleveren.”

Nood aan een fiscale grondwet

Geert Janssens: “In het buitenland zie je dat onder andere de academische wereld dieper betrokken is bij de voorbereiding van dergelijke ingrijpende veranderingen. In Nederland, Scandinavië of het Verenigd Koninkrijk maken brede werkgroepen van professoren en experten gezamenlijke analyses over de gemeenschappelijke principes die als platform kunnen dienen voor de nieuwe wetten. Wanneer er consensus heerst op dat niveau, is het achteraf veel moeilijker om tegen die principes in te gaan.”

“Dat vind ik ook. Voor een grote hervorming moet je kunnen terugvallen op enkele basisprincipes die je kan blijven hanteren voor elke detailkwestie achteraf. Die moet je vooraf afspreken en vastleggen. Idealiter komt er een grondwet van de fiscaliteit met daarin ook een charter van de belastingplichtige. Tegelijk is er nood aan regels die bepalen hoe de administratie de wetgeving uitvoert en de rechtszekerheid van de betrokkenen garandeert. Dat moet ook meer consistentie brengen in hoe de rulingdienst werkt, bijvoorbeeld”, zegt Michel Maus.

Ook over de fundamenten van de belastingen heeft Michel Maus duidelijke ideeën. “Ik ben een groot voorstander van een brede belastingbasis, gekoppeld aan een laag tarief met zo weinig mogelijk uitzonderingen. In België zou dat de afschaffing van fiscale koterijen mogelijk maken. Je kan wel nog uitzonderingen toestaan, maar dan wel met een zeer specifiek doel: sociale, economische of ecologische doelstellingen bijvoorbeeld. Daarbij hoort ook de progressieve belasting, die toeneemt naarmate je inkomen hoger is. Zo organiseer je de herverdeling van de rijkdom. Dan dragen de sterkste schouders de zwaarste lasten. Vincent Van Peteghem is daar enerzijds wel voor, maar tegelijk zie ik in de voorstellen dan weer een vaste belasting op roerende inkomsten die niet toeneemt naarmate die inkomsten stijgen. Ik vind zoiets niet consequent en dat roept ook weerstand op.”

Lees het volledige artikel in Ondernemen, maart.

• Op ons politiek forum op 6 september 2023 zal Geert Janssens tijdens een persoonlijk gesprek met minister Van Peteghem dieper ingaan op de modalititeiten en het belang van de fiscale hervorming. Meer info & inschrijven.