Digitale transformatie: 3 lessen van de Esten
Estland. Het meest ondernemende land van Europa volgens het World Economic Forum. Het meest gedigitaliseerde land ter wereld volgens Wired. Wat maakt deze kleine Baltische staat tot zo’n hotspot van ondernemerschap en digitale transformatie? Eind september trokken twintig ondernemers met ETION naar Tallinn om hierop een antwoord te vinden. Dat bestaat uit drie inzichten.
Het was het verhaal dat de meeste ogen opentrok: de toelichting bij de gedigitaliseerde overheid. De Estse overheid is in de eerste plaats een platform. Liefst 99% van de interactie tussen burger en overheid gebeurt er online. Dat gaat veel verder dan je belastingen online indienen. Sinds 2005 al kan je er online je stem uitbrengen bij verkiezingen. Een onderneming oprichten doe je via het web in 17 minuten (en voor een luttele € 190). Onder de noemer e-residency kan je zelfs burger worden van Estland zonder er een voet aan de grond te zetten. En wat meer is, alle diensten hangen samen in een digitaal ecosysteem, genaamd de X-Road.
De X-Road is de digitale ruggengraat van de Estse overheid. Het is een platform waarop alle overheidsdiensten én 52.000 organisaties zijn aangesloten. Dit maakt het onestopshop-principe mogelijk. Burgers geven hun data — zoals burgerlijke staat, gezinssamenstelling, inkomsten, werksituatie… — eenmaal in. Hierna kunnen ze gebruik maken van alle overheidsdiensten en de vele geconnecteerde private diensten zonder dat ze hun data telkens opnieuw moeten ingeven. Een voorschrift aanvragen? Met een knop via de X-road hebben de gezondheidsdiensten meteen de nodige gegevens. Een lening aanvragen? Via de X-road kan de bank alle fiscale en administratieve documenten opvragen. Een nakende geboorte? Het ziekenhuis heeft al een digitaal profiel van je baby vóór die geboren is. Je hoeft je kindje nog enkel een naam te geven bij de geboorte.
“Een onderneming oprichten doe je in Estland via het web in 17 minuten.”
Veel data zoals vastgoedeigendommen zijn publiek beschikbaar. Persoonlijke data zijn gecodeerd en worden enkel met jouw toestemming vrijgegeven aan de dienst die je nodig hebt. Elk jaar gebeuren er meer dan 500 miljoen transacties via de X-road, wat de Esten jaarlijks 800 jaar (!) aan tijdsbesparing oplevert.
Lesson learned: een pdf-formulier downloaden om bijvoorbeeld een rijbewijs aan te vragen, is géén digitalisering. Dat is het oude systeem met een digitaal laagje. Een overheid die je automatisch een rijbewijs bezorgt wanneer een rij-instructeur je rijvaardigheid heeft bevestigd in de X-road, is dat wel. Echte digitalisering vraagt een proactieve dienstverlening, waarbij alle onderdelen ervan geïntegreerd zijn in een digitaal ecosysteem.
Het is moeilijk om in Tallinn een jong bedrijf te vinden dat geen link heeft met Skype. Het in 2003 door drie Esten ontwikkelde softwarebedrijf maakt sinds 2011 onderdeel uit van Microsoft. Het betaalde daar toen $8,5 miljard voor. Hoewel het lokale hoofdkwartier in Tallinn niet meteen uitblinkt in vernieuwing, valt de rol van Skype voor het digitale ondernemerschap in Estland niet te onderschatten.
Ten eerste door het kapitaal en de expertise die er met Skype vrijkwam in Tallinn. De eerste medewerker van Skype, Taavet Hinrikus richtte in 2011 fintechbedrijf TransferWise op. Vandaag een Estse ‘unicorn’ met een waarde van 1 miljard dollar en meer dan 1.300 medewerkers wereldwijd. Starship Technologies vond zijn oorsprong in Skype-nazaat Ahti Heinla. Deze start-up ontwikkelt robots voor het leveren van pakjes aan huis en haalde in 2018 in de VS 25 miljoen dollar investeringskapitaal op.
“Vandaag zijn er meer dan 500 techstart-ups in Estland en elk jaar komen er daar 200 bij.”
Daarnaast zorgde Skype voor een geloof in eigen kunnen, vergelijkbaar met wat Nokia betekende voor grote broer Finland. Dat een klein land als Estland een bedrijf van 8,5 miljard dollar kan voortbrengen, gaf een vertrouwensboost aan de jonge Esten. Steeds meer Esten zetten hun digitale geletterdheid om in digitaal ondernemerschap. Vandaag zijn er meer dan 500 techstart-ups in Estland en elk jaar komen er daar 200 bij, zo vernamen we aan de Technology University of Tallinn. Het ecosysteem van start-ups dat in het zog van Skype ontstond, staat er bekend onder de naam #EstonianMafia en haalt vandaag opvallend veel investeringskapitaal op.
Estland is anderhalf keer zo groot als België en telt nauwelijks meer inwoners dan Brussel en Antwerpen samen. Toch zijn er per capita nergens zoveel start-ups ter wereld en haalde het land het voorbije anderhalf jaar een half miljard dollar aan investeringen op. Een belangrijke reden daarvoor is dat Estse bedrijven zich vaak meteen naar buitenlandse markten richten, het VK in het bijzonder. Skype, TransferWise en Starship Technologies hebben hun hoofdkwartier in het buitenland, meestal in Londen.
Die ‘wereld zonder grenzen’-focus is misschien wel de grootste gemene deler van het Estse succesverhaal. De overheid zorgt ervoor dat je zo goed als alles op afstand kan regelen. Skype realiseerde dezelfde ambitie op het vlak van communicatie en telecom. TransferWise zorgde er dan weer voor dat geldtransfers naar het buitenland drastisch goedkoper werden.
“Die ‘wereld zonder grenzen’-focus is misschien wel de grootste gemene deler van het Estse succesverhaal.”
Ook heel prille start-ups zoeken hun klanten en partners onmiddellijk in het buitenland. Zoals Sorry As A Service, een start-up van zeven personen dat een platform voor relatiegeschenken ontwikkelde en in Carglass een grote buitenlandse partner vond. Die ‘no limits’-denkwijze gekoppeld aan een goede kennis van het Engels, is zonder meer een belangrijke troef van de Estse ondernemerswereld.
Estland is een interessant voorbeeld voor België. Misschien wel meer dan Silicon Valley, waar alles hyper is en het ‘winner takes it all’-principe de kaarten al grotendeels heeft geschud. Met Estland deelt België een vergelijkbare geografische grootte en een groot aandeel hoogopgeleide burgers. Toch kan ons land nog veel leren van de digitale infrastructuur, de bruisende ondernemerscultuur en het geloof in eigen kunnen.
Van 24 t.e.m. 27 september 2019 plant ETION een tweede inspiratiereis naar Tallinn voor ondernemers en beslissingsnemers die kennis willen maken de digitale economie en overheid van Estland. Voor meer info, contacteer jochanan.eynikel@etion.be.