Bart Brandsma over omgaan met polarisatie

Polarisatie heeft vaak een negatieve bijklank, maar is nodig voor ontwikkeling en innovatie. Ook op de werkvloer is polarisatie soms goed. Maar hoe kan de leidinggevende daarmee omgaan? “Hanteer zeker niet wat je normaal doet bij conflictmanagement”, zegt filosoof en consultant Bart Brandsma, die zich specialiseerde in polarisatie.

Polarisatie wordt een probleem als je de ander als een obstakel ziet.

De Nederlander Bart Brandsma startte in 2005 een polarisatie-onderzoek. Hij hield zich bezig met de spanning tussen autochtoon-allochtoon, moslim en niet-moslim. “Dat was in die jaren heel heftig. Ik heb me toen afgevraagd wat polarisatie is en hoe je kunt depolariseren.”

Hoe zou u polarisatie omschrijven?

Bart Brandsma: “Polarisatie zie ik als wij-zij-denken. Het is een dynamiek die bij een democratie hoort. Op het moment dat er polarisatie is, kunnen groepen en de samenleving zich ontwikkelen. In principe is wij-zij-denken een gezond fenomeen. Er zijn ook landen waar geen polarisatie is, denk maar aan China, Noord-Korea en Rusland. Je hebt niet alleen polarisatie in de maatschappij, maar ook op de werkvloer, bijvoorbeeld de nieuwe garde tegen de oudere generatie.”

Polarisatie kan positief zijn, maar vaak heeft het ook een negatieve bijklank.

“Het wordt een probleem als je de ander als een obstakel ziet. Dan zit er een radicaal kantje aan en dat zien we in de samenleving ook uitgebreid gebeuren. De ander is een hindernis en het eigen gelijk is de enige oplossing voor een kwestie. Je bent voor of je bent tegen. Polarisatie krijgt iets kwalijks als je vanuit de twee (extreme) polen druk uitoefent op het midden en beweert dat er maar twee smaken zijn. Zoals George W. Bush ooit zei: ‘You’re either with us or you’re with the terrorists’. Maar in het klein kom je dat ook tegen, bijvoorbeeld wanneer een collega bij de koffieautomaat zegt: ‘Moet je horen, als jij niks zegt, dan werk je met hen mee. We hebben jou nodig, spreek je uit.’ Als in een situatie de nuance niet meer zo gewenst is, dan krijgt polarisatie kwalijke trekjes. En dat is iets wat je als bestuurder, teammanager of leider scherp in de gaten moet houden. Wanneer wordt wij-zij-denken contraproductief?”

Lees het volledige artikel in het septembernummer van Ondernemen.