Wantrouwen & vriendjespolitiek: is de Chinese draak uitgeblust?
Opinie van Geert Janssens (hbvl.be, 27 september 2023)
China is en blijft een grootmacht, maar zonder grondige hervormingen zal men de economie niet aan de praat krijgen. Het wordt voor de Chinezen alsmaar moeilijker om het beste van twee werelden te combineren.
Vanuit China bereiken ons doorgaans spectaculaire beelden die de grootsheid van dit land in de verf moeten zetten. Wat de Chinezen de voorbije decennia hebben gerealiseerd, is wel degelijk bewonderenswaardig. Dat neemt echter niet weg dat het Chinese model hoe langer hoe meer kreunt onder haar eigen tegenstrijdigheden. De ambitie om de VS voorbij te steken als grootste economie van de wereld, lijkt plots ver weg. Het wordt voor de Chinezen alsmaar moeilijker om het beste van twee werelden te combineren.
Het Chinese succesverhaal kunnen we in grote mate toeschrijven aan het feit dat men een recept had gevonden waarmee de efficiëntie van het kapitalisme kon gecombineerd worden met de eenheid van commando die eigen is aan een autoritair regime. Zo werd de rode loper voor investeringen door buitenlandse bedrijven in een recordtempo uitgerold. Vergunningen en financiering werden verstrekt door regionale financiële conglomeraten. Het bracht kennis en productiemethodes binnen die al even snel konden worden gekopieerd. Het resultaat was een economische groei waarbij het naoorlogse ‘Wirtschaftswunder’ verbleekt.
Spionage
Aan dat mooie liedje lijkt nu een einde gekomen. China dreigt stilaan te verglijden naar de slechtste van twee werelden. Vandaag zijn buitenlandse bedrijven niet meer zeker of ze nog de vrijheid van handelen krijgen om hun business efficiënt te laten draaien. De vragen rond cyberveiligheid en vermeende spionage, de vele overheidsbemoeienissen, de inperking van de vrije meningsuiting… staan haaks op het beeld van gastvrijheid dat men wil propageren. Ook initiatief van eigen bodem komt in de verdrukking. Steeds meer ondernemers en burgers wantrouwen hun eigen regering. Het toxische klimaat zet hen niet meteen aan om meer te investeren of te consumeren.
Nu alsmaar meer vastgoedconglomeraten in faling gaan, wordt de illusie van een efficiënt staatskapitalisme doorprikt.
Consumptie blijft ook uit omdat Chinezen zelf moeten sparen voor hun oude dag wegens het uitblijven van sociale voorzieningen. Het geld daartoe is wel aanwezig maar de overheid gebruikt het al jaren om een vastgoedzeepbel verder op te blazen. Die ontstond als gevolg van vriendjespolitiek waarbij (overheids)banken veel te gul waren met het verlenen van krediet aan projecten van lokale potentaten. Nu alsmaar meer vastgoedconglomeraten in faling gaan, wordt de illusie van een efficiënt staatskapitalisme doorprikt.
Taiwan als afleiding
Peking zou graag willen ingrijpen maar raakt momenteel niet veel verder dan symboolpolitiek. In een zoektocht naar zondebokken wordt al wie kritiek uit of niet in de pas loopt, het stilzwijgen opgelegd. En uiteraard is ook het Westen kop van jut. De spanningen rond Taiwan zijn in dat opzicht een welgekomen afleiding maar wenden de blik af van wat echt nodig is. De Chinese draak is nog niet helemaal uitgeblust en uiteraard is en blijft China een grootmacht. Maar, zonder grondige hervormingen zal men de economie niet aan de praat krijgen. Het is nochtans vijf voor twaalf want met een snel oplopende jeugdwerkloosheid staat ook de interne cohesie alsmaar meer onder druk.