Van America first naar America alone

Opinie van Geert Janssens (Het Belang van Limburg, 8 maart 2025)

Een handelsoorlog met de VS zou hard aankomen bij sommige individuele bedrijven of deelsectoren, maar voor ons land als geheel is de handel met de EU veel belangrijker dan die met de VS. Amerika komt na Duitsland, Frankrijk en Nederland pas op de vierde plaats. Enkel in de chemische sector (aandeel van 11 procent) en de machinebouw (5 procent) is de export richting de VS relatief omvangrijk. 

Zonder escalatie zullen ook de gevolgen op wereldvlak beperkt blijven. Met een aandeel van 13,5 procent zijn de VS de grootste importeur van de wereld, gevolgd door de EU (13 procent) en China (12,9 procent). Het probleem voor Amerika zit hem langs de exportzijde. Het aandeel van de VS in de wereldexport bedraagt slechts 8,8 procent. Het verschil tussen import en export komt neer op een handelstekort van 730 miljard dollar.

Structureel scheefgegroeid

Het is van 1975 geleden dat de VS nog eens een exportoverschot konden realiseren. Al vijftig jaar lang moeten ze, elk jaar opnieuw, geld lenen om hun handelstekort te dekken en hun consumptie te financieren. Volgens Donald Trump is deze situatie niet eerlijk. Hij heeft zeker een punt waar hij stelt dat de Amerikaanse consument de drijvende kracht is achter het succes van naties die veel exporteren. Wiskundig gezien kan niet iedereen in de wereld een exportoverschot boeken. Het overschot van het ene land is per definitie het tekort van een ander land.

Het handelstekort van de VS is ook een intern spaartekort: de Amerikanen zouden het kunnen terugdringen door meer te sparen en minder te consumeren.

Het handelstekort van de VS kan echter ook worden uitgelegd als een intern spaartekort. De Amerikanen zouden hun handelstekort kunnen terugdringen door meer te sparen en minder te consumeren. De importtarieven zouden dat effect kunnen hebben, want ze maken geïmporteerde goederen duurder met een mogelijke daling van de consumptie tot gevolg. Dat zou ook de eigen Amerikaanse producten – als die er al zijn - relatief goedkoper maken. Zo komt de handelsbalans automatisch meer in evenwicht. Althans in theorie, want de waarheid is complexer.

Een structureel scheefgegroeide situatie los je niet alleen op met handelstarieven. Trumps handelsoorlog van 2018 heeft het handelstekort van de VS niet kleiner gemaakt. Wat is er wel gebeurd? De rechtstreekse import vanuit China daalde fors. In plaats daarvan kwam import uit andere landen en regio’s. De ironie wil dat diezelfde import vaak ook uit China kwam, maar simpelweg via andere landen werd doorgevoerd naar Amerika. De Chinezen verplaatsten hun productie onder meer naar Mexico om vandaaruit te exporteren naar de VS. Een reden voor Trump om Mexico nu op de korrel te nemen.

America alone

Internationale handel is zoals water: het zoekt altijd de gemakkelijkste weg. Met een aandeel van 13 procent is de VS niet groot genoeg om de hele wereldmarkt naar haar hand te zetten. Importtarieven zijn een bot instrument en hebben een averechts affect. Sinds de vorige handelsoorlog van Trump in 2018 worden steeds meer regionale handelsakkoorden afgesloten: op dit moment zijn er 370 van dat soort akkoorden van kracht.

Steeds vaker laten landen Amerika daarbij links liggen. Sinds Trump in november werd verkozen, sloot de EU een handelsakkoord af met Brazilië, Argentinië, Uruguay en Paraguay, vier landen van het zogenaamd Mercosur-handelsblok. Ondertussen werd een akkoord met Mexico geactualiseerd en werden vastgelopen gesprekken met Maleisië heropend. Handel was een vaak gehoord gespreksonderwerp tijdens de bijeenkomst in Davos van enkele weken geleden.

Frustratie en dan…

Het past natuurlijk niet in het discours van Trump om de Amerikanen te vertellen dat ze boven hun stand leven. Want, bovenop het handelstekort moet ook nog een overheidsdeficit van meer dan 6 procent van hun bbp worden gefinancierd. Voorlopig lukt dat omdat de VS geld lenen met hun eigen munt, de dollar. Ondertussen vrezen financiële markten dat de tarievenoorlog de inflatie en de rente fors de hoogte zullen injagen, met grote financiële turbulenties tot gevolg. En daar schuilt een veel groter gevaar.

Het past natuurlijk niet in het discours van Trump om de Amerikanen te vertellen dat ze boven hun stand leven. Bovenop het handelstekort moet ook nog een overheidsdeficit worden gefinancierd.

De handelsoorlog past overigens in een geopolitiek machtsspel om grondstoffen en land. De vraag richting Europa voor hogere militaire uitgaven is terecht, maar het gaat hier ook om pure vergeldingsacties voor wat er in het verleden is gebeurd. De militaire steun voor Oekraïne in vraag stellen en zich terugtrekken uit de NAVO zijn voor Europa veel gevaarlijkere kwesties dan de zoveelste aankondiging van een handelstarief. Want daarmee schiet Amerika zichzelf uiteindelijk toch maar in de voet.