Over gezond leven, werken en denken

ETION: We zien het aantal burn-outs stijgen en de nawerking van de pandemie dreigt de situatie nog te verergeren.

Dirk De Wachter: “De pandemie bracht niets nieuws, maar een aantal processen die al bezig waren, krijgen toch meer impact en ik vrees voor nog meer burn-outs. Vanuit patiëntenperspectief zie ik nogal wat mensen het slachtoffer worden van victim blaming. Ik kreeg ooit een patiënt over de vloer die van zijn werkgever gratis coachingsessies had gekregen, maar die me zei: ‘Ik wil hier niet zijn. Mij mankeert niets. Het is mijn baas die hier moet zijn.’ En zowaar, een paar weken later zat zijn baas daar. Al vond die dan weer dat eigenlijk het management hier moest zijn. Ook die man op zijn niveau voelde zich wat ‘beschuldigd’ en had het gevoel dat vooral het systeem moet veranderen. Als systeemtherapeut kijk ik naar de context en zie ik dat dit probleem veel te maken heeft met de maatschappelijke context. Een kwart van de assistenten in Gasthuisberg zit op de rand van een burn-out. Het gaat hier om intelligente en zeer gemotiveerde mensen tussen 25 en 30 jaar oud. Het gaat hier dus niet om midlifecrisissen.”

Ignaas Devisch: “Het gaat inderdaad niet alleen om werk, ook om zingeving en wat ik omschrijf als een lijden aan de wereld. Ik zie bij veel mensen een kloof tussen wat ze zinvol vinden en wat ze effectief doen. Als die kloof groot wordt, krijg je wat in mijn vakgebied ‘morele stress’ heet. Denk aan een verpleegkundige die nauwelijks nog tijd heeft om met een patiënt samen te zitten. Ook in het onderwijs hoor je meer en meer dat de kernopdracht in het gedrang komt. Uiteindelijk moddert men aan, tot er fysieke klachten komen. En onze samenleving is zodanig georganiseerd dat mensen pas rust krijgen, zodra er een probleem is dat als medisch wordt erkend. Net zoals we tegen mensen met overgewicht moeten zeggen dat ze pas in aanmerking komen voor medische hulp, zodra ze obees zijn. Het moet eerst heel slecht gaan voor het weer beter kan.”

Dit model heeft ons veel welstand gegeven, maar zitten we niet aan de grens?

ETION: Blijkbaar zijn zeer gedreven mensen soms ook gevoelig voor burn-out. Passie voor de job kan gevaarlijk zijn.

Dirk De Wachter: “Ha ja, dat is een recept voor burn-out. Denken dat je een bijzonder interessante job hebt en dat het eigenlijk altijd allemaal fantastisch is, ja, dan kan je niet anders dan op ontgoochelingen stuiten.”

Ignaas Devisch: “Het past ook allemaal in een soort van veralgemeende activeringsmodus. De rustpunten uit de traditionele systemen zijn verdwenen. Daardoor zijn we nu vrijer, maar is ook de bovengrens weg. In mijn boek ‘Rusteloosheid’ signaleer ik het fenomeen dat er geen momenten meer zijn waarop wordt erkend: je kan nu stoppen met werken. De Duitse filosoof Peter Sloterdijk zegt dat we onszelf hebben afgeleerd om tevreden te zijn met de status quo. Elk woord is belangrijk: wij hebben het onszelf afgeleerd. Stilstaan noemen we achteruitgaan. Waarbij we elkaar ook steeds voor willen blijven in een soort voortdurende staat van concurrentie. En de idee dat je tevreden kan zijn met iets wat je in de vingers hebt, wordt een beetje bekeken als een gebrek aan ambitie. De positieve aspecten van gewoontes, gebruiken… onderkennen wij veel te weinig. Dat zijn immers de rustpunten die je nodig hebt om dagen van drukte, tegenslag, verveling… te kunnen compenseren. Wie voortdurend zichzelf moet overtreffen, loopt vanzelf tegen de muur. En dat doen we dan ook collectief steeds meer.”

Dirk De Wachter: “En iedereen is het daarmee eens, maar tegelijk lijken we te denken dat er geen alternatief is; de economie stuurt dat. Maar als meer en meer mensen uitvallen, moeten de overblijvenden net weer wat harder werken. In de zorg draaien verpleegkundigen meer uren. Nu moeten we toch wel even een Schritt zurück nehmen. Is dit maatschappijmodel wel houdbaar? Ik besef dat het een zware uitspraak is, maar zitten we niet aan de grens van een model, ook al heeft het ons veel materiële welstand gegeven?”

Meer info en inschrijven voor het gesprek met De Wachter & Devisch op 13 oktober.

Lees het volledige artikel in Ondernemen, juni 2022.