Zal ChatGPT onze job vernietigen?

Vormt ChatGPT de definitieve doorbraak van artificiële intelligentie (AI)? Er werd in ieder geval zelden zoveel over gepraat sinds de lancering van de laatste versie van de slimme chatbot van Open AI. Een essay schrijven over de vrije wil? Een creatieve vacature opmaken? ChatGPT kan het in een mum van tijd. Sommigen vergelijken de invloed ervan met de doorbraak van het internet. Is dat terecht? En wat betekent dit voor de menselijke creativiteit?

Of ChatGPT dezelfde historische impact zal hebben, zal later moeten blijken. Het is zonder twijfel een belangrijke stap in de evolutie van kunstmatige intelligentie. In de eerste plaats omdat ChatGPT voor velen de eerste echte kennismaking is met AI. Heel wat applicaties die we dagelijks gebruiken zoals spamfilters, zoekrobots of verkeersapps maken er al gebruik van, maar dat is minder zichtbaar voor de gebruiker. Met ChatGPT gaan mensen rechtstreeks in interactie met een kunstmatig intelligent systeem. En wel op de meest menselijke manier: door ermee te praten in de eigen taal.

De computer ontwerpt informatie die voorheen nog niet bestond.

Daarnaast gaat ChatGPT verder dan de meeste AI-toepassingen. Die identificeren en classificeren vooralsnog informatie door patroonherkenning in data. Bijvoorbeeld slimme weegschalen in een supermarkt die groenten en fruitsoorten herkennen en labelen. ChatGPT en beeldgenerator Dall-E ‘lezen’ niet alleen informatie, ze genereren ook nieuwe informatie. Zoals teksten en beelden. Kortom, de computer ontwerpt informatie die voorheen nog niet bestond. Al is ook dat niet helemaal nieuw. 

Vijf jaar geleden al bracht het VRT NWS-programma ‘Pano’ een reportage over hoe een AI-systeem nieuwe muziek schreef op basis van digitale opnames van de pianomuziek van Jef Neve. Het verschil met vandaag is dat nu niet alleen slimme computergeeks ermee overweg kunnen, maar ook Jan met de pet. Van de scholier die zijn huiswerk laat maken door ChatGPT tot de copywriter die er wat ideeën voor een nieuwe productnaam aan voorlegt.

Jobs?

Het hoeft niet te verbazen dat de doorbraak dan ook vragen oproept over de impact op de menselijke creativiteit. Voor het eerst lijken ook creatieve jobs bedreigd door technologie. Die leken tot nog toe buiten schot te blijven bij voorgaande automatiseringen door machines, robots en rekenkracht.

Toch moeten we niet te hard van stapel lopen. Net zoals bij voorgaande technologische doorbraken is de kans groter dat jobs eerder veranderen dan verdwijnen. Zo heeft robotchirurgie de chirurg niet overbodig gemaakt, maar werkt de chirurg er wel efficiënter en accurater door. Zo kunnen auteurs, programmeurs of copywriters ChatGPT vandaag gebruiken als een soort brainstormmachine. De bot geeft daarbij een creatieve voorzet waar de menselijke expert op verder werkt vanuit zijn vaardigheden: contextueel denken, emoties, intuïtie.

Bovendien moeten we de menselijke creativiteit niet onderschatten. Generatieve AI blijft een statistische dataverwerker. Het voorspelt op basis van miljarden voorbeelden de meest waarschijnlijke woordenreeks of beelden die bij een opdracht horen. Dat doet het op een indrukwekkende manier en aan een ongekende snelheid. 

Maar het denkt niet zelf na over het antwoord. Het twijfelt niet. Het wikt en weegt niet. Het kan niet tegendraads zijn. Zeker, mensen zijn ook gewoontedieren die voortgaan op eerdere ervaringen. Maar we zijn ook in staat patronen moedwillig te doorbreken. We kunnen op basis van eigen voorkeur en aanvoelen anders handelen dan wat de statistieken ons aanraden. Dat maakt ons feilbaar, maar soms ook geniaal.

De sterkte van de menselijke creativiteit is niet rekenkracht, maar verbeeldingskracht.

De Copernicaanse revolutie, de afschaffing van de slavernij, Einsteins relativiteitstheorie, het algemeen eenvoudig stemrecht, nieuwe kunststromingen, … Het zijn alle voorbeelden van omwentelingen die bestaande patronen doorbraken in plaats van ze te bestendigen. 

AI kijkt altijd terug. Namelijk naar patronen in data uit het heden en verleden. Menselijke AI – authentieke intelligentie – slaagt erin om ook vooruit te kijken en zaken te verbeelden die buiten de bestaande patronen vallen. De sterkte van de menselijke creativiteit is niet rekenkracht, maar verbeeldingskracht.