Wat als iedereen even rijk zou zijn?

Wat als iedereen even rijk zou zijn?

Hoe zou de wereld eruitzien indien iedereen evenveel zou verdienen of even rijk zou zijn? Zou er nog gewerkt worden? Zou de economie nog groeien? Zou er nog handel mogelijk zijn? Interessante hypothetische vragen die mij recent werden gesteld tijdens een Etion­ peergroep.

Iedereen evenveel

Laten we eerst kijken naar de inkomens. In een marktsysteem is het onmogelijk gebleken om iedereen evenveel te laten verdienen. Sommige jobs zijn nu eenmaal minder aantrekkelijk of ronduit gevaarlijk. Ze invullen, vergt een hoger loon of een risicopremie ter compensatie. Andere jobs of vaardigheden vergen dan weer een jarenlang studietraject. In het Zweden van de jaren 1970 wilde men de lonen gelijkschakelen. Dat ging goed tot te weinig jongeren bereid waren om te kiezen voor zware studierichtingen. Ze gingen immers niet beloond worden voor jarenlang hard studeren.

En wat met een gelijkschakeling van rijkdom in de vorm van bezit? Mochten we alle financiële activa (cash, spaargeld, beleggingen…) gelijk verdelen, dan zou elke burger in ons land ongeveer 100.000 euro bezitten. Zouden we hetzelfde doen met het vastgoed, dan krijg je op gezinsniveau een gemiddeld vermogen van 555.000 euro (cijfers ECB). Een aardig bedrag dat voor heel wat mensen wellicht zou betekenen dat ze minder noodzaak voelen om te werken. Anderen zouden er dan weer ongemakkelijk bij worden, al was het maar omdat ze moeten zorgen voor hun eigen pensioen of omdat ze hun nakomelingen financieel willen steunen.

Tenzij we die pensioenen en de nalatenschappen ook meteen zouden gelijkschakelen. Dergelijke absolute gelijkheid van inkomen en vermogen zou enkel kunnen mits een verregaande inmenging van de staat met een harde repressie. Het zou betekenen dat men mensen, tegen de natuur in, gelijk probeert te maken en hen verhindert om hun financieel lot te verbeteren. De stichtende leden van Etion wisten honderd jaar geleden al dat een dergelijke (communistische) maatschappijordening niet kan werken. In het beste geval kan men via een sociaal systeem mensen beschermen tegen pech en welvaart gedeeltelijk herverdelen.

Nieuwe ongelijkheid

Zonder repressie zal ook een volledige herverdeling van inkomen en vermogen niet kunnen verhinderen dat er snel nieuwe vormen van ongelijkheid ontstaan. Mensen zouden creatief blijven en zich willen verbeteren. De economie zou niet stilvallen en blijven groeien. Ook op internationaal niveau zou gelijke welvaart tussen landen de economische motor niet noodzakelijk stilleggen. Integendeel, de meeste handel vindt plaats tussen rijke landen onderling.

Om het gedachte-experiment te vervolledigen, moeten we nog een belangrijk neveneffect aanhalen waarvan we tot nu toe abstractie hebben gemaakt. Een drastische herverdeling van inkomen en/of welvaart duwt koopkracht in handen van minder gegoede individuen (of landen) die verhoudingsgewijze een groter deel van hun inkomen consumeren. Tegenover deze nieuwe vraag naar goederen en diensten staat niet meteen een groter aanbod. En zeker niet wanneer mensen per saldo geneigd zouden zijn om minder te werken. Veel van de nieuw verworven koopkracht zou dus snel in rook opgaan onder de vorm van prijsstijgingen. Dat zou snel nieuwe vormen van ongelijkheid creëren.