Tussen goed en geld
Bedrijven zijn geen eilanden. Secularisering, individualisering en een steeds diverser wordende samenleving dringen ook door tot de kern van ondernemingen. Terwijl de samenleving evolueert, bewegen bedrijven mee — ook Etion, dat dit jaar zijn honderdste verjaardag viert. Wat is er veranderd vanuit moreel oogpunt?
Wie 100 jaar wordt, evolueert ook. Dat geldt voor een mensenleven maar ook voor organisaties met een lange geschiedenis. Neem bijvoorbeeld het Belgische Umicore. Voortkomend uit een mijnbedrijf met een koloniaal verleden is deze materiaalverwerker vandaag een voortrekker in duurzaamheid. In 2013 werd het zelfs uitgeroepen tot het meest duurzame bedrijf ter wereld (Global 100 Index). Of The Walt Disney Company dat in 2024 de kaap van 100 jaar haalde. Het evolueerde van een filmproducent naar een entertainmentbedrijf. Maar ook de identiteit veranderde. Zo kwam er de voorbije jaren in Disney’s aanbod veel meer aandacht voor diversiteit en ‘anders kunnen zijn’. Het bedrijf neemt zelfs wat afstand van een deel van zijn verleden. Oudere animatiefilms zoals Dumbo (1941), Peter Pan (1953) en De Aristokatten (1970) schuren volgens Disney met hedendaagse waardenkaders en opvattingen. In 2020 werden de films voorzien van een mededeling over stereotyperende scenes en karakters. De samenleving evolueert, bedrijven bewegen mee.
Hoe zit dat bij Etion dat in 2025 een eeuweling werd? Wat veranderde, vanuit moreel oogpunt, tussen de stichtingsvergadering van het Algemeen Christelijk Verbond van Werkgevers en het huidige Etion? Dat ethiek nog steeds tot de kern behoort, illustreert de huidige naam van ondernemersforum Etion. Tegelijk toont het verschil met de eerste en voorgaande namen — zoals VKW — de voornaamste verandering. Etion werd op 12 januari 1925 opgericht als een ‘christelijke standsvereniging’ met als doel niet alleen de ‘stoffelijke belangen’ van werkgevers te behartigen, maar ook de grote en moeilijke vraagstukken van die tijd op te lossen ‘in christelijke geest’ en dit ‘ter gezondmaking van de hedendaagse maatschappij’. Goed doen en geld verdienen moesten met andere woorden in harmonie gebeuren. Het christelijke gedachtegoed vormde hiervoor de scherprechter.
Morele verbreding
Bedrijven zijn geen eilanden. Secularisering, individualisering en een diverser wordende samenleving dringen ook door tot de kern van ondernemingen. Ethisch en waardengedreven ondernemerschap zijn nog steeds de bestaansreden van Etion. Maar de spirituele of levensbeschouwelijke wortels van waaruit dit engagement vertrekt, is verbreed. Vergis je niet, het opnemen van morele verantwoordelijkheid in ondernemerschap is voor een relevante groep ondernemers nog steeds een christelijke opdracht, zoals onder de vorm van rentmeesterschap: het Bijbelse principe dat stelt dat de mens de wereld niet bezit, maar deze van God in beheer heeft gekregen en deze als een goede huisvaarder moet bewerken en bewaken. Ook in ondernemend Vlaanderen leeft die gedachte nog, zoals de significante interesse voor de initiatieven van de Etion-groep Christelijke Spiritualiteit aantoont.
De geschiedenis van Etion is er een van purpose avant la lettre
Ook de opdracht tot maatschappelijk engagement in het bijdragen tot ‘de gezondheid van de maatschappij’ is springlevend. Al vertrekt dit engagement vandaag vaker vanuit profane morele kaders, zoals humanistische of ecologische concepten. In 1999 haalde het toenmalige VKW met John Elkington de grondlegger van de Triple Bottom Line naar Vlaanderen (People, Planet, Profit). Zijn baanbrekende keynote vormde nog vele jaren de blauwdruk voor het waardengericht denken van Etion.
Bovendien kan niet alleen de spirituele, maar ook de rationele geest aanzetten tot goed handelen. Zoals het Effectief Altruïsme (EA) dat de voorbije vijftien jaar vooral in de Angelsaksische wereld populair werd, ook in ondernemersmiddens. EA is een beweging die het goede wil maximaliseren op basis van economische en kostenefficiënte principes. Bekende aanhangers zijn de Australische utilitarist Peter Singer en de Nederlandse auteur Rutger Bregman. Beiden wijzen erop dat historisch bekeken de morele verantwoordelijkheid van de mens, maar ook van bedrijven, steeds verder verruimd is. Van parochiale solidariteit tot duurzame ontwikkeling die ook een toekomst voor de volgende generaties moet verzekeren. Van recht op vakantie tot rechten voor de natuur. Dat Bregman in 2024 op uitnodiging van Etion een volle zaal van ondernemers trok met zijn boek Morele Ambitie is misschien wel tekenend voor de ‘morele verbreding’ van Etion.
Lees het volledige artikel in het juninummer van Ondernemen.