De geopolitiek van vleierij

Vleierij is zo oud als de internationale politiek zelf: van Byzantijnse diplomaten die met geschenken en lofzangen barbaarse koningen gunstig stemden tot Europese vorsten die elkaar overlaadden met eerbewijzen om allianties te smeden — de kunst van het complimenteren is altijd al een strategisch instrument geweest. Zelfs Richard Nixon, niet bepaald bekend om zijn nederigheid, wist dat een goed getimed compliment af en toe op zijn plaats was. Tijdens zijn gesprekken met Mao Zedong complimenteerde hij de Chinese leider met de woorden: "Uw visie en leiderschap hebben China naar een positie van grootse betekenis in de wereld gebracht."

Niet de beste diplomaat, de sterkste economie of de meest doordachte strategie bepaalt wie invloed wint, maar degene die het ego van de juiste leider het best weet te masseren.

Vleierij is dus altijd al een wapen in de diplomatieke gereedschapskist geweest. Maar wat we vandaag zien, is iets anders: een internationale politiek waarin vleierij niet langer een tactisch instrument is, maar een beslissende factor in geopolitieke relaties. Niet de beste diplomaat, de sterkste economie of de meest doordachte strategie bepaalt wie invloed wint, maar degene die het ego van de juiste leider het best weet te masseren.

Trumps-loyaliteitsmachine

In de VS zien we hoe ooit kritische en uitgesproken Republikeinen, zoals Lindsey Graham, Trump publiekelijk prijzen. De Republikeinse Partij als geheel heeft zich getransformeerd van een ideologisch gedreven partij naar een Trump-loyaliteitsmachine. De prijs voor de grootste bocht gaat momenteel wel naar de Amerikaanse vicepresident. Die stelde ooit dat Trump Amerika's Hitler kon worden, maar heeft zichzelf vandaag de opdracht gegeven om iedereen die niet 'respectvol' genoeg tegenover zijn president staat, de les te spellen.

Van Trump tot Orbán: vleierij als leidraad voor beleid

Op het geopolitieke speelveld zien we ook dat Trumps beleid niet door rationele analyses of het verdedigen van Amerikaanse belangen lijkt bepaald te worden, maar des te vaker door de vraag: “Wie bewondert mij genoeg?”

Wereldleiders die dit mechanisme begrijpen, krijgen prompt toegang tot de machtigste man ter wereld. De Hongaarse premier Viktor Orbán prees Trump als “een man van vrede" en kreeg zelfs het allergrootste compliment terug, toen Trump hem beschreef als iemand zoals hij​. De Israëlische premier Benjamin Netanyahu loofde Trump regelmatig  en werd rijkelijk beloond met de Amerikaanse erkenning van Jeruzalem als hoofdstad van Israël​.

De logica is simpel: vleierij is niet langer een hulpmiddel, maar de kern van de diplomatie. Emmanuel Macron ontdekte de andere kant van de medaille. Hij startte als een van Trumps favorieten met uitbundige lofzangen en een symbolisch staatsbezoek, maar verloor zijn bevoorrechte positie zodra hij publiekelijk kritiek uitte op Trumps beleid.

Als je dan als Vladimir Zelensky bent en je gaat niet ver genoeg in dat vleien terwijl je de VS echt nodig hebt, dan kom je zwaar in de problemen. 

Vleierij is dus niet langer een tactisch middel om de relaties te smeren, maar een bepalende factor geworden in de besluitvorming van sommige wereldleiders. En dat is gevaarlijk.

Waarom dit nu problematisch is

Diplomatie zou moeten gaan over nationale belangen en langetermijnstrategie, niet over persoonlijke validatie. Maar wanneer leiders hun beslissingen laten afhangen van complimenten en ego-massage, wordt beleid onvoorspelbaar en irrationeel.

Wanneer leiders hun beslissingen laten afhangen van complimenten en ego-massage, wordt beleid onvoorspelbaar en irrationeel.

De geschiedenis leert dat grootmachten kwetsbaar worden wanneer hun leiders zich omringen met vleiers in plaats van kritische stemmen. Napoleon liet zich door zijn entourage overtuigen dat een wintercampagne tegen Rusland een goed idee was. Keizer Wilhelm II werd door vleiers in zijn hofhouding steeds verder geïsoleerd, waardoor hij blind was voor de dreigende storm van de Eerste Wereldoorlog. Ook Poetin zou waarschijnlijk twee keer nagedacht hebben voor hij begon aan wat hij dacht dat een snelle overwinning van Oekraïne zou zijn, als hij meer realistische informatie had gehad over de staat van het Russische leger en de capaciteiten van het Oekraïense leger. 

Vandaag dreigt hetzelfde patroon. Terwijl autocraten als Poetin en Xi Jinping strategisch hun invloedssfeer uitbreiden, kan het Westen zich geen diplomatiek beleid permitteren dat wordt gestuurd door egostreling. Internationale politiek moet teruggaan naar waar ze voor bedoeld is: een harde, strategische afweging van belangen.

De vraag is niet wie het grootste applaus krijgt, maar wie de meest doordachte keuzes maakt. Want in een wereld waar vleierij de dominante strategie wordt, wint uiteindelijk niet de meest geadoreerde leider, maar degene die het best manipuleert.